Makat Apsesi Nedir, Nasıl Boşaltılır?

Makat apsesi ya da tıp dilindeki tabiri ile “perianal apse, anal apse” olarak da bilinen sorunu yakından tanımaya hazır mısınız? Peri: Yanında/yakınında, anal: Makat, Apse: içi iltihap dolu boşluk demektir. Yani makatın yanında / yakınında içi iltihabi cerahat ile dolu boşluk diye tarif edilebilir.

Anüsün daha çok yanlarında olan ama her tarafında görülebilen, hiçbir şikayet yokken aniden ortaya çıkan, şiddetli ağrıya neden olan, mikrop kaynaklı şişliktir. Anal apse görüldüğü yere göre sınıflandırma (kendi içinde isimlendirme) yapılmaktadır.

• Deri altı, dışarıdan görünen derinin hemen altındadır, en sık rastlanan tiptir.
• Mukoza altı, anüs derisinin altındadır, sık rastlanan tiplerdendir.
• İskiorectal, kasların dış kısmındadır.
• İntersfinkterik, makat kaslarının arasındadır.
• Supralevator, makatın en büyük kasının üst kısmındadır, teşhisi ve tedavisi en zor olan tiptir. (1,2)

Makat Apsesi Neden Oluşur?

Nedeni çok açık değildir, kimde, ne zaman ve nasıl olacağı önceden bilinemez. Vücudun her yerinde salgı bezleri vardır. Anüste de farklı yapıda salgı yapan salgı bezleri bulunur. Yüz bölgesindeki yağ salgılayan bezlerin tıkanmasıyla ortaya çıkan sivilce gibi buradaki salgı bezlerinin deliği tıkandığında içerde biriken salgı mikrop bulaşması sonucu iltihaplanır. Kapalı alan olduğu ve içeriğindeki sıvının yapısından dolayı mikroplar hızla çoğalarak apseye neden olur.

Bunun dışında, anal bölgede yapılan cerrahi girişimler sonrası da apseleşme olabilir. Özellikle geçmişte kullanılan, günümüzde büyük oranda terk edilen; hemoroid için uygulanan skleroterapi sonrası ağır apseler görülmektedir. Benzer şekilde Fissür için yapılan LİS ameliyatı sonrası da ortaya çıkabilir.

Ayrıca, radyasyon tedavisi döneminde de bağışıklığın zayıfladığı durumlar,  aşırı kilo, verem, şeker hastalığı ve kötü huylu hastalıklarda apse oluşum sebepleri arasında sayılmaktadır.

Crohn hastalığının kendisi de sebepler arasındadır, crohn hastalığı seyrek görülür ama crohn hastalığında apse çok sık görülür.

Makat Apsesi Belirtileri Nasıl Anlaşılır?

Makatta Ağrı;
İlk fark edilen bulgu, bölgede tarif edilmesi zor, odağı belirlenemeyen, hafif ve künt bir ağrıdır. Ağrı ilk günler hafif olmasına karşın giderek şiddetlenir. 4 ve 5. Günlerde artık dayanılmaz hale gelebilir.

Hastaların büyük çoğunluğu hemoroid olarak değerlendirip çeşitli hemoroid kremleri kullanır ama şikayetleri azalmak yerine artmaya devam eder. Hemoroidin ağrılı dönemi tromboze hemoroid dediğimiz (hemoroid memesinin pıhtılaşması) ile olur. Ağrı giderek azalırken apsede ise tam tersine giderek artar, hasta açısından en önemli fark budur.

Makatta Şişlik
İlk günler dolgunluk gibi bir his olur ancak şişliğin fark edilir hale gelmesi 3,4 Günü bulabilir. Hastalığın yayıldığı alanın genişliğine göre, şişliğin büyüklüğü değişir ve her geçen gün büyümeye devam eder. Apsenin bir an evvel boşaltılmaması halinde ise 5 ile 7 gün içerisinde şişlik kendiliğinden patlar ancak bu sağlıklı bir durum değildir. Fistül riski ile karşı karşıya kalırsınız.

Ateşlenme

Enfeksiyona bağlı olarak şişliğin olduğu bölgede lokal ısı artışı olur, günler geçtikçe vücutta da ateş yükselmesi görülür.

Makatta Kızarıklık
İltihabın olduğu alanda şişlik büyüdükçe genişleyen bir kırmızı alan ortaya çıkar ve bu kızarıklık iyileşme tamamlanıncaya kadar devam eder.

Dışkılama Hissi
Apsenin, bağırsağa yandan baskı yapması ile ortaya çıkan yanıltıcı bir histir. Hasta dışkılamaya çalışsa da dışkılama isteği hissinden kurtulamaz. Geçmeyen sebepsiz dışkılama isteğine “tenezm” denir.

Makat Apsesi İçin Hangi Doktora Gidilir?

Makat bölgesinde görülen bir hastalık olması nedeniyle öncelikle, genel cerrahi uzmanlarının ilgi alanına girmektedir. Makat hastalıkları alanında daha da uzmanlaşmış olan “Proktoloji” uzmanlarından yardım almalısınız. Peki, muayene ve teşhisin nasıl yapıldığına bakalım mı?

Muayenede anüsün yanında ağrılı şişlik, kızarıklık ve ısı artışı teşhisin doğru konmasını sağlar.
Suralevator, intersfinkterik, isciorectal apseler derin planda olduğu için dışarıdan bakarak teşhis edilemez. Parmak muayenesi (rektal tuşe) ile teşhis edilebilir ancak emin olunamaz bu durumda anal Ultrason veya MR çekmek gerekir. MR ve Ultrason verdiği bilgilerle ameliyatın yapılma tarzı için cerraha yol gösterir. (3)

Makat Apsesi Boşaltma Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Neredeyse bütün apseler, Hipokrat’tan beri aynı şekilde ameliyatla boşaltılarak yapılır ve bu işleme drenaj adı verilir. Yine tüm apselerde olduğu gibi tedaviyi ertelemek farklı sorunlara neden olabilir. Özellikle bu bölgedekilerin kendiliğinden patlaması, fistül denilen ve tedavisi çok zor olabilen hastalığa dönüşebilir.

Apse boşaltımı doğru şekilde yapılmazsa, saatler içinde tekrar oluşur. Bazı acil servis doktorları hastayı rahatlatmak amacıyla, apsenin içini enjektörle boşaltıp gönderebilmektedir. Bu doğru bir yaklaşım değildir. Olgunlaştıysa uygun cerrahi yöntemle boşaltılmalıdır.

Ameliyatta dikkat edilmesi gereken şey cerahatin sonraki günlerde de kendiliğinden ve kolayca akacağı (drene olacağı) kadar geniş açılmalıdır. Tercihen artı (+) işareti şeklinde açılmalı ama düz çizgi şeklinde de açılabilir. Açılan yer 2-2.5 cm olmalıdır. Bu şekilde açmak fistül gelişme riskini en aza indirir. Boşaltıldığı anda hastada ciddi bir rahatlama olur.

Ameliyattan sonra antibiyotik tedavisine başlanır, bazı klinikler iki antibiyotik önerebilir ama boşaltma yani drenaj işlemi doğru yapıldıysa; ikinci antibiyotiğe gerek yoktur. Açılan yerin erken kapanmaması ve cerahatin rahat atması için açılan deliğe akımı sağlayacak bir dren konur. Normal dışa yakın olanlar bölgesel uyuşturmayla kolaylıkla yapılabilir ama derin planda olan suralevator, isciorectal ve intersfinkterik olanlar narkoz altında yapılır. (4)

Pansuan Yaptırmak Gerekir mi?

Fournier Kangreni açısından değerlendirilmesi için ilk pansuman, ameliyatı yapan doktor tarafından yapılmalıdır. İçeri konulan dren genellikle ilk pansumanda alınır ancak akım çok fazla ise kalması daha iyi olur. Ertesi gün yapılan ilk pansumandan sonra ayrıntılı pansumana gerek yoktur.

Bölge Temizliği Nasıl Olmalı?

Ertesi gün yapılan ilk pansumandan sonra ayrıntılı pansumana gerek yoktur. Hasta 2. ün banyo yapılabilir. Bölge ılık su ile yıkanabilir. Akıntının kıyafeti kirletmemesi için araya kağıt havlu koymak yeterlidir. Yaranın daha çabuk kapanması için, günde birkaç defa taharetlenir gibi yıkamak iyi olur. (5)

Makat Apsesi İçin Antibiyotik Kullanmak Gerekir mi?

Hastalığın ilk başladığı günlerde, henüz iltihap halindeyken işe yarayabilir ama apseleşme tamamlandıktan sonra işe yaramaz çünkü kan dolaşımı cerahate ulaşamadığı için oraya antibiyotiği taşıyamaz ve etkisi olmaz.

İlk günlerde, şüphe duyulduğunda; Ciproflooksasin veya Amoksisilin grubu geniş spektrumlu antibiyotik başlanabilir ama işin doğrusu proktoloji uzmanına muayene olup onun önerilerine uymaktır.

Makat Apsesi Kremi Etkili Eder mi?

Bazı hastaların, kendi koydukları yanlış teşhise göre çeşitli hemoroid ilaçları kullandıklarını görüyoruz. Ne yazık ki bunların tedaviyi geciktirme ve fistül oluşum riskini artırma dışında hiç bir etkisi yoktur. Apse kremle tedavi edilemez! Hele hele anüs bölgesindekilerin, fistüle dönüşmesine sebebiyet verir.

REFERANSLAR

1. Ramanujam, P. S., Prasad, M. L., Abcarian, H., & Tan, A. B. (1984). Perianal abscesses and fistulas. Diseases of the colon & rectum, 27(9), 593-597.

2. Youssef, A. T. (2015). Imaging classification of perianal fistula using the ultrasound. Journal of Gastroenterology and Hepatology Research, 4(6), 1653-1659.

3. Cataldo, P. A., Senagore, A., & Luchtefeld, M. A. (1993). Intrarectal ultrasound in the evaluation of perirectal abscesses. Diseases of the colon & rectum, 36(6), 554-558.

4. Malik, A. I., Nelson, R. L., & Tou, S. (2010). Incision and drainage of perianal abscess with or without treatment of anal fistula. Cochrane Database of systematic reviews, (7).

5. Smith, S. R., Newton, K., Smith, J. A., Dumville, J. C., Iheozor‐Ejiofor, Z., Pearce, L. E., … & Hill, J. (2016). Internal dressings for healing perianal abscess cavities. Cochrane Database of Systematic Reviews, (8).